Hoe werkt een koekoeksklok?

De handgemaakte koekoeksklokken uit het Zwarte Woud in Zuidwest Duitsland worden al bijna 300 jaar gefabriceerd. Hetgeen wat de authentieke koekoeksklokken zo uniek maakt is het feit dat er vrij weinig is veranderd aan de techniek van een koekoeksklok sinds de 18e eeuw. Houtbewerkers en klokkenmakers hebben de kunst van de handgemaakte klokken beschermd door het gebruik van dezelfde mechanismes als hun voorgangers om de klok te laten werken en de koekoek te laten zingen.

Wilt u zeker weten of een koekoeksklok daadwerkelijk is gemaakt volgens de traditionele werkwijze? Zoek dan naar een koekoeksklok met een VdS-certificaat, dit certificaat staat voor echtheid. Elke klok met dit certificaat is gemaakt volgens de strenge richtlijnen van de Zwarte Woud klok associatie en verzekert dat de klok is gemaakt met dezelfde onderdelen als de koekoeksklokken van de 18e eeuw.

Inhoudsopgave

1. Waarom moet u weten hoe een koekoeksklok werkt?
2. De belangrijkste onderdelen van een koekoeksklok?
3. Hoe werkt een mechanisch uurwerk?
4. Hoe werkt een quartz uurwerk?
5. Hoe werkt de koekoeksklok koekoek?
6. Hoe zit het tegenwoordig?

Waarom moet u weten hoe een koekoeksklok werkt?

Weten hoe een koekoeksklok werkt klinkt misschien niet erg interessant of belangrijk, maar de mechanismes verzorgen vele andere functies naast het bijhouden van de tijd.

Er zijn twee manieren hoe een koekoeksklok werkt: met mechanische bewegingen of met quartz bewegingen (elektrisch). Deze bewegingen (het uurwerk) bepaalt hoe vaak een koekoeksklok moet worden opgewonden en hoe het geluid moet worden uitgezet. Daarnaast heeft het ook invloed op de levensduur van de klok, de prestatie, en de nauwkeurigheid. Ook kunt u op deze manier eenvoudige problemen zelf oplossen en hoeft u niet direct naar de klokkenmaker.

De belangrijkste onderdelen van een koekoeksklok

Gewichten
de gewichten van een koekoeksklok zijn verbonden met de kettingen van de klok. het uurwerk zet de hendels aan, wat er voor zorgt dat de klok kan bewegen en de tijd nauwkeurig kan weergeven. In principe zijn de gewichten alleen nodig voor de werking van de klok voor mechanische uurwerken, maar veel quartz koekoeksklokken hebben de gewichten er nog steeds bij zitten als decoratie. Koekoeksklokken met muziek hebben 3 gewichten, en klokken zonder muziek 2 gewichten.

Verder zijn de gewichten van een 8-daagse klok een stuk zwaarder dan die van een 1-daagse klok. Sommige grote 8-daagse koekoeksklokken hebben gewichten van meer dan 10 kilo! Het is niet mogelijk om de gewichten van een koekoeksklok te vervangen voor gewichten die lichter of zwaarder zijn. Mocht u dus nieuwe gewichten nodig hebben let dan goed op dat u gewichten van hetzelfde gewicht pakt. Dit kunt u controleren door te kijken naar het getal dat op de huidige gewichten van uw klok staat.

De gewichten van koekoeksklokken zijn gevormd als dennenappelen, zoals deze voorkomen aan de naaldbomen in het Zwarte Woud. De gewichten van de duurdere modellen zijn vaak gemaakt van hout. Voor de klokken uit een lagere prijsklasse geldt vaak dat ze zijn gemaakt van plastic of van gietijzer.

Speeldoos
de speeldoos van een authentieke koekoeksklok is het enige onderdeel van een koekoeksklok dat niet in het Zwarte Woud geproduceerd wordt, maar in Zwitserland. De speeldozen worden geproduceerd door Reuge, een fabrikant in hoge kwaliteit speeldozen. Veel verzamelaars zien de speeldozen van Reuge als een vereiste voor een authentieke koekoeksklok. 

Koekoek vogel
Alle koekoeksklokken hebben een koekoek vogel die elk uur uit zijn kooi komt. Voor de koekoeksklokken in de hogere prijsklasse bewegen de vleugels van de koekoek wanneer deze zingt. De vogel kan gemaakt zijn van hout of van plastic.

Blaasbalgen & Blaaspijpen (koekoeks geluid)
Voor koekoeksklokken met een mechanische beweging wordt het geluid van de koekoek gemaakt door blaasbalgen & blaaspijpen. De blaaspijpen, die zijn gemaakt van hout, zijn vastgemaakt aan de blaasbalgen. Op het moment dat het uurwerk de balgen activeert, vestigt zich lucht in de balgen wat dan door de fluiten wordt gedrukt. De eerste blaasbalg maakt een "koe" geluid, en de tweede blaasbalg maakt een "koek" geluid. De hoogte en diepte van het gezang van de koekoek wordt bepaald door de grootte van de klok, de blaasbalgen en de blaaspijpen.

Gong spiraal
De gong spiraal van een koekoeksklok maakt het geluid van een bel, dat vaak met het gezang van de koekoek klinkt. Dit zorgt voor extra vol geluid. De gong spiraal heeft een mechanische hamer.

Als het geluid van de koekoek niet helemaal hetzelfde klinkt als de video's op Youtube ligt dat vaak aan de gong spiraal. Dit kan aangepast worden door voorzichtig de draad een héél klein beetje naar boven of beneden te bewegen zodat de hamer de gong goed kan raken en het geluid weer voller klinkt.

De spiraal gong zit op de achterklep van de koekoeksklok gevestigd. Bij de installatie van de koekoeksklok moet u het papier dat tussen de spiraal zit verwijderen om de gong spiraal goed te laten functioneren.

Mechanisch Uurwerk
Het uurwerk is het hart van een koekoeksklok, omdat het het vogeltje, de muziek, de slagafstelling en de tijd aanstuurt. De meeste mechanische uurwerk zijn gemaakt bij SBS FEINTECHNIK dat gevestigd is in het dorpje Schonach (Zwarte Woud). Vaak gaan de mechanische uurwerken voor tientallen jaren mee.

Slinger
De slinger van een mechanische koekoeksklok reguleert de tijd. Zolang de uitwendige krachten (zoals wind) die op de slinger werken klein zijn ten opzichte van de zwaartekracht, zal de tijd waarin de slinger heen en weer beweegt constant blijven, waardoor de tijd dus correct wordt weergeven.

Het is daarom enorm belangrijk dat de koekoeksklok recht hangt, zodat de slinger naar behoren kan werken. Zodra de klok scheef hangt, zal de slinger niet meer constant kunnen bewegen waardoor de klok niet meer bij loopt.

Net als de gewichten, heeft de slinger geen functie voor quartz uurwerken, maar worden ze vaak gebruikt als decoratie voor de koekoeksklok. De slinger is vaak gevormd als een esdoorn blad.

Hoe werkt een mechanisch uurwerk?

Een mechanisch uurwerk wordt aangedreven door een slinger die op een strak tempo heen en weer beweegt. Het duurt precies één seconde voor de slinger om heen en weer te bewegen. De gewichten zitten vast een kettingen die verbonden zijn met het uurwerk dat de koekoeksklok aanstuurt. Elk gewicht heeft zijn eigen functie: de een stuurt de tijd aan, de ander de bewegende figuurtjes en de ander de muziek. De slinger wordt door het naar beneden gaan van de gewichten aangestuurd, dit creëert het "tik tak" geluid dat vaak wordt geassocieerd met mechanische uurwerken.

Hoe snel de gewichten naar beneden gaan hangt af van het uurwerk. Een 8-daags uurwerk hoeft meer eenmaal per week opgewonden te worden, waardoor de gewichten dus langzamer naar beneden gaan en het systeem complexer is. Een 1-daags uurwerk moet dagelijks worden opgewonden, waardoor de gewichten lichter zijn. Doordat het een 1-daags uurwerk is, is het systeem ook minder ingewikkeld is en zijn klokken dus goedkoper. Zodra de gewichten op te grond hangen en dus niet meer kunnen zakken zal de klok stoppen met werken, waardoor de tijd niet meer bijgehouden kan worden. Het is dus belangrijk de klok op tijd op te winden!

De slagafstelling van een mechanisch uurwerk geeft u de optie om het geluid van de klok aan en uit te zetten, dit kan met een automatische of handmatige slagafstelling. In het algemeen zijn klokken met een handmatige slagafstelling goedkoper.

Aan de werking van de mechanische uurwerken is te zien dat het belangrijk is voor de Duitsers om de kunst en tradities van de oud Duitse klokkenmakers te bewaren en te koesteren. Er is daardoor niet veel veranderd in de techniek van mechanische uurwerken. De bewegende figuurtjes, muziek en de tijd worden volledig aangedreven door de gewichten en de zwaartekracht.

Hoe werkt een quartz uurwerk?

Een quartz uurwerk werkt op batterijen, en wordt dus niet aangedreven door de zwaartekracht. De muziek, de tijd en de bewegende figuurtjes worden aangedreven door batterijen en vergen daardoor vrijwel geen onderhoud. Het enige wat u hoeft te doen is de batterijen vervangen.

Quartz koekoeksklokken komen niet met het VdS certificaat, omdat ze geen traditioneel uurwerk hebben zoals de originele Duitse koekoeksklokken. Dat gezegd hebbende produceren veel koekoeksklokkenmakers ook handgemaakte quartz koekoeksklokken die een authentiek uiterlijk hebben en goed werken. Als u er zeker van wil zijn dat u de beste kwaliteit heeft voor uw quartz koekoeksklok is het slim om een klok te kopen van een fabrikant die ook VdS-gecertificeerde mechanische koekoeksklokken verkoopt.

 bron: Bavarian Clockworks

Hoe werkt de koekoeksklok koekoek?

Zoals in de afbeelding hierboven te zien is, heeft de koekoek een erg lange staart die niet te zien is vanaf de voorkant van de klok. Deze lange staart is verbonden met een draadje dat weer is verbonden met het uurwerk. Elk uur / halfuur wordt dit draadje naar boven gelift waardoor de staart naar voren gaat en de koekoek dus uit zijn kooi komt. Het geluid van de koekoek wordt gemaakt door de blaasbalgen & blaaspijpen in de koekoeksklok.

Zodra de gewichten, die zijn verbonden met de koekoek en blaasbalgen, op de bodem hangen zal de koekoeksklok geen geluid meer maken. Het is daarom belangrijk om de gewichten op tijd op te winden zodat dit niet gebeurt!

Hoe zit het tegenwoordig?

Eigenlijk alles is wel veranderd in de laatste 3 eeuwen. Echter is de werking van een mechanische koekoeksklok vrijwel hetzelfde gebleven, zoals het drie eeuwen geleden was. Alle klokken met een VdS certificaat voldoen aan strenge eisen en standaarden, waardoor we u kunnen verzekeren dat de mechanische koekoeksklokken gewoon op de traditionele manier geproduceerd blijven worden.

Wat er wel is veranderd aan koekoeksklokken is het diverse aanbod in de klokken. Hierdoor kunt u in het begin makkelijk verward raken. Om u hierin te helpen hebben een handig stappenplan opgesteld voor de aanschaf van een koekoeksklok. Dit stappenplan omschrijft alle dingen die u moet overwegen bij de aanschaf van een authentieke koekoeksklok. Download het hieronder!